Vergunningen grotere uitdaging voor promotoren dan financiering

De lagere activiteit op de kantoormarkt weerspiegelt zich in het sentiment van projectontwikkelaars, die hun blik richten op andere assetklassen, waaronder logistiek en woonvastgoed. Hierdoor moet Brussel de rol als populairste locatie afstaan aan de Vlaamse regionale steden.

Dit komt naar voren in de nieuwe ‘Developers Confidence Survey’ van JLL en BVS-UPSI in samenwerking met Trends-Tendances. De bevindingen zijn gebaseerd op een enquête onder 135 respondenten, waarvan 53% uitsluitend in België opereert, 9% alleen in België en Luxemburg, en 36% zowel in België en Luxemburg als internationaal. Minder dan 2% van de respondenten is enkel actief in Luxemburg. De respondenten zijn bedrijvig in verschillende marktsegmenten, waaronder industrie, detailhandel, kantoren en residentieel vastgoed.

Locatie blijft een van de belangrijkste onderscheidende elementen in projectontwikkeling. Terwijl Brussel in eerdere onderzoeken als favoriete locatie naar boven kwam, blijkt uit de huidige studie dat Vlaanderen nu een betere plek is voor nieuwe projecten. Een minderheid van de ontwikkelaars overweegt ook om projecten in Waalse steden te lanceren. Ontwikkelaars en investeerders zien op korte tot middellange termijn meer kansen in logistieke activa en woningen dan in kantoren. Aangezien deze activa zich voornamelijk in Vlaanderen situeren, kunnen de resultaten van de enquête dan ook niet verrassend genoemd worden.

In Luxemburg blijven de populairste locaties de wijken in het centrum van het Groothertogdom, waaronder het CBD, Kirchberg, de Stationswijk en Cloche d’Or.

Vergunningen moeilijker dan financiering

Een belangrijk obstakel voor ontwikkelaars vormt het verkrijgen van vergunningen, meer nog dan de financieringskosten. Volgens JLL duurt het gemiddeld vijf tot zes jaar om vergunningen te ontvangen voor projecten van meer dan 2500 m2 (residentieel of kantoren).

Om met deze uitdagingen om te gaan, opteerde 63% van de ontwikkelaars ervoor om projecten uit te stellen, 60% werkt samen met andere ontwikkelaars, en 59% verkoopt het project in blok (voor residentiële projecten). Ondanks de veranderingen tonen banken nog steeds vertrouwen in de sector en zijn zij bereid creatieve oplossingen te vinden. Belgische banken, in het bijzonder, hebben geen gedwongen verkopen geregistreerd en blijven bereid om Belgische activa te herfinancieren en te financieren. Dit kan echter gepaard gaan met meer aandacht voor bezettingsgraden en ESG-beoordelingen.

Innovatie en duurzaamheid

De meeste ontwikkelaars integreren nu circulariteit in hun projecten. 62% van de respondenten schat dat de extra kosten voor een circulair project 15% hoger uitvallen dan voor traditionele projecten. 13% schat deze extra kosten op 25%. Stijgende huren zijn onvermijdelijk om een voldoende winstmarge te behouden, hoewel 62% van de ontwikkelaars aangeeft dat deze extra kosten niet volledig in de huur kunnen worden doorberekend. Bij een eventuele verkoop gelooft 47% dat deze kosten niet volledig terugverdiend kunnen worden, terwijl 36% het tegenovergestelde denkt.

Daarnaast hechten investeerders volgens 87% van de ontwikkelaars veel belang aan ESG-criteria bij het beoordelen van aanvragen. Ook 83% van de ontwikkelaars meent dat banken significant belang hechten aan ESG bij het verstrekken van financieringen.